Kim jest dłużnik zajętej wierzytelności?
Dłużnik zajętej wierzytelności to osoba fizyczna lub prawna, wobec której przysługuje wierzytelność będąca przedmiotem zajęcia w toku postępowania egzekucyjnego. W praktyce oznacza to, że wierzyciel, który nie może odzyskać swojej należności bezpośrednio od dłużnika, korzysta z możliwości zajęcia jego praw majątkowych – w tym wierzytelności, które przysługują dłużnikowi wobec innych podmiotów. W tym kontekście dłużnik zajętej wierzytelności pełni istotną rolę pośrednią – to od jego zobowiązań wobec dłużnika zależy bowiem możliwość skutecznego przeprowadzenia egzekucji.
Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, a w szczególności z art. 896 i następnymi, komornik sądowy może zająć wierzytelność przysługującą dłużnikowi od osoby trzeciej. Od tej chwili zobowiązanie, które wcześniej miało być spełnione na rzecz dłużnika, staje się przedmiotem realizacji na rzecz wierzyciela. W rezultacie dochodzi do swoistego przeniesienia świadczenia – już nie do rąk pierwotnego beneficjenta, ale wprost do wierzyciela, który prowadzi egzekucję.
Trzeciodłużnik – kto to jest?
Trzeciodłużnik, często nazywany także „dłużnikiem dłużnika”, to osoba lub podmiot, który jest zobowiązany wobec dłużnika objętego postępowaniem egzekucyjnym. To właśnie z jego zobowiązania – wskutek zajęcia wierzytelności – wierzyciel może dochodzić należności. Po doręczeniu zawiadomienia o zajęciu wierzytelności trzeciodłużnik ma obowiązek powstrzymać się od jakichkolwiek działań prowadzących do spełnienia świadczenia wobec pierwotnego dłużnika oraz przekazać stosowne informacje komornikowi.
W świetle prawa cywilnego i egzekucyjnego rola trzeciodłużnika jest obowiązkowa i wiąże się z konkretnymi obowiązkami proceduralnymi. Trzeciodłużnik musi przestrzegać nałożonych na niego zakazów i nakazów, ponieważ niedopełnienie tych obowiązków może skutkować dla niego poważnymi konsekwencjami prawnymi, w tym odpowiedzialnością majątkową. Chociaż trzeciodłużnik nie jest stroną w sporze między wierzycielem a dłużnikiem, jego zachowanie może mieć decydujący wpływ na skuteczność egzekucji.
Zajęcie wierzytelności trzeciodłużnika
Zajęcie wierzytelności trzeciodłużnika rozpoczyna się od złożenia przez wierzyciela wniosku egzekucyjnego. Na jego podstawie komornik wydaje postanowienie o zajęciu wierzytelności i doręcza je zarówno dłużnikowi, jak i trzeciodłużnikowi. Kluczowym dokumentem w tej procedurze jest zawiadomienie o zajęciu, w którym zawarte są instrukcje co do dalszego postępowania. Od tego momentu trzeciodłużnik staje się uczestnikiem postępowania egzekucyjnego i musi zastosować się do określonych wymagań.
Po doręczeniu zawiadomienia o zajęciu wierzytelności trzeciodłużnik:
- nie może dokonać zapłaty na rzecz dłużnika, nawet jeśli wcześniej istniała taka umowa lub termin płatności już nadszedł. Zapłata dokonana mimo zajęcia jest bezskuteczna wobec wierzyciela, a trzeciodłużnik może być zobowiązany do zapłaty tej samej kwoty jeszcze raz – tym razem na rzecz komornika;
- ma obowiązek złożyć komornikowi oświadczenie dotyczące istnienia, wysokości oraz terminu płatności zajętej wierzytelności. Oświadczenie to powinno być złożone niezwłocznie, zwykle w terminie 7 dni od daty otrzymania zawiadomienia;
- powinien poinformować komornika o wszelkich zmianach, jakie zaszły po zajęciu, np. o potrąceniach, przedawnieniu lub przelewie wierzytelności. Brak takiej informacji może zostać potraktowany jako działanie na szkodę wierzyciela.
Zajęcie wierzytelności to jedna z najczęściej stosowanych metod w egzekucji należności pieniężnych. Jej skuteczność zależy w dużej mierze od prawidłowej współpracy trzeciodłużnika z komornikiem.
Jak wygląda windykacja trzeciodłużnika?
Windykacja trzeciodłużnika następuje wówczas, gdy mimo zajęcia wierzytelności nie dojdzie do spełnienia świadczenia przez trzeciodłużnika. Wierzyciel, chcąc dochodzić swoich praw, może podjąć szereg działań, których celem jest przymuszenie trzeciodłużnika do zapłaty. Najczęściej stosowanym rozwiązaniem jest złożenie pozwu cywilnego przeciwko trzeciodłużnikowi, w którym domaga się on zapłaty zajętej kwoty.
Proces windykacji trzeciodłużnika zazwyczaj przebiega w kilku etapach:
- wezwanie do zapłaty – pierwszym krokiem jest pismo wzywające trzeciodłużnika do spełnienia świadczenia na rzecz wierzyciela. Często bywa to pismo sporządzone przez komornika lub pełnomocnika wierzyciela;
- wystąpienie na drogę sądową – jeśli wezwanie nie odnosi skutku, wierzyciel może wnieść pozew do sądu cywilnego. Podstawą roszczenia jest fakt zajęcia wierzytelności oraz brak reakcji trzeciodłużnika;
- postępowanie egzekucyjne wobec trzeciodłużnika – po uzyskaniu wyroku wierzyciel może wszcząć egzekucję bezpośrednio przeciwko trzeciodłużnikowi. Dochodzi wtedy do zajęcia jego rachunków bankowych, wynagrodzenia lub innych składników majątkowych.
Mimo że trzeciodłużnik nie jest bezpośrednio zaangażowany w relację między wierzycielem a pierwotnym dłużnikiem, jego postępowanie ma realny wpływ na możliwość odzyskania należności. W związku z tym przepisy przewidują wobec niego środki przymusu i sankcje za niewykonanie obowiązków.
Przeczytaj także: na czym polega oddłużanie komornicze?
Co zrobić, gdy trzeciodłużnik odmawia współpracy z komornikiem?
Odmowa współpracy przez trzeciodłużnika to poważne utrudnienie w postępowaniu egzekucyjnym. W praktyce może ona przyjmować różne formy – od zignorowania zawiadomienia o zajęciu, przez złożenie fałszywego oświadczenia, aż po świadome spełnienie świadczenia na rzecz dłużnika mimo zajęcia. Każde z tych działań może prowadzić do odpowiedzialności cywilnej, a niekiedy także karnej.
Wierzyciel, który spotkał się z oporem trzeciodłużnika, powinien rozważyć następujące kroki:
- złożenie skargi na czynności (lub zaniechanie) komornika, jeśli uzna, że komornik nie podjął odpowiednich działań wobec trzeciodłużnika;
- wytoczenie powództwa cywilnego o zapłatę, w którym żąda zasądzenia zajętej wierzytelności bezpośrednio od trzeciodłużnika;
- zgłoszenie sprawy do prokuratury, gdy istnieje podejrzenie działania na szkodę wierzyciela, np. poprzez celowe zaniżenie zobowiązań lub zatajenie informacji.
Trzeciodłużnik, który nie współpracuje, może ponieść skutki prawne analogiczne do dłużnika głównego. Zgodnie z art. 887 k.p.c. może on być zobowiązany do zapłaty zajętej wierzytelności, a także do pokrycia kosztów postępowania oraz ewentualnego odszkodowania.